εξάβιβλος

Το σημαντικότερο νομικό έργο του βυζαντινού νομοφύλακα και κριτή (αξίωμα αντίστοιχο με το σημερινό του προέδρου Εφετών) της Θεσσαλονίκης Κωνσταντίνου Αρμενόπουλου. Συντάχθηκε το 1344-45, όταν αυτοκράτορας του Βυζαντίου ήταν ο Ιωάννης Ε’ Παλαιολόγος, με βάση τις νομικές αντιλήψεις της εποχής οι οποίες περιέχονταν στα γνωστά βιβλία Πρόχειρος Νόμος, Εκλογή Νόμων και Βασιλικά. Δεν πρόκειται, λοιπόν, για νομικό έργο με πρωτότυπο περιεχόμενο, αλλά για κωδικοποίηση της ισχύουσας νομοθεσίας που συνοδευόταν από σχόλια του συγγραφέα. Η Ε. διαιρείται σε 6 βιβλία και αρχίζει με δύο προλόγους. Ο πρώτος περιέχει συμβουλές για τους δικαστές και στον δεύτερο παρατίθενται οι συλλογές νόμων που χρησιμοποίησε ο Αρμενόπουλος κατά τη συγγραφή του. Το πρώτο βιβλίο αναφέρεται στην ιστορία του ρωμαϊκού δικαίου και πραγματεύεται τις γενικές αρχές του δικαίου και τα περί προσώπων, το δεύτερο τα εμπράγματα δικαιώματα και όσα αφορούν την υιοθεσία, το τρίτο το ενοχικό δίκαιο, το τέταρτο το οικογενειακό, το πέμπτο το κληρονομικό και τα περί επιτρόπων, κηδεμόνων κλπ., και το έκτο έργο αναφέρεται στις ζημιές και στις ποινές. Το νομικό αυτό μνημείο, παρά τις ατέλειές του, οι οποίες οφείλονται κυρίως στο γεγονός ότι γράφτηκε σε μία εποχή που είχαν αρχίσει να εμφανίζονται τα συμπτώματα της παρακμής του Βυζαντίου, είχε μεγάλη απήχηση, όχι μόνο στους νομικούς επιστήμονες και στους πνευματικούς ανθρώπους της εποχής αλλά και στους μεταγενέστερους. Μεταφράστηκε πολλές φορές στα λατινικά, στα γερμανικά και στα ρωσικά. Σώζονται 71 χειρόγραφα αντίγραφα, τα οποία χρονολογούνται μεταξύ 14ου και 18ου αι.

* * *

-ο (AM ἑξάβιβλος, -ον)

αυτός που αποτελείται από έξι βιβλία

μσν.

(το θηλ. ως ουσ. κύρ.) ή Ἑξάβιβλος

το σημαντικότερο έργο τού Κ. Αρμενοπούλου, που γράφτηκε το 1345

αλλιώς Πρόχειρον.